İnternet tek başına kelime olarak size basit gelebilir. Ancak İnternet’i, bloglar, YouTube, sosyal ağlar, sosyal medya çevrim içi oyun, makaleler, videolar, mesajlaşma, bulut depolama, uzaktan eğitim ve aklıma hemen gelmeyen bir çok şeyi barındıran devasa bir veri ağı olarak düşündüğümüzdeyse, karmaşık ve içinde bir sürü tehlike barındıran bir şey olduğunu da hemen görebiliriz. Bu devasa, karmaşık ve içinde bir çok tehlike barındıran devasa şey, biz büyüklere bile zarar verebilecek bir olguysa çocuklarımızı bu devin korkutucu ve karanlık mağaralarından nasıl koruyacağız?
İnternet neden tehlikeli olabilir?
Bir an için gözünüzün önüne bir okul getirin. Bu öyle bir okul ki, öğretmenlik yapmak isteyen herkes hemen kabul ediliyor. Ne diploması soruluyor, ne çocuk gelişimi ve psikolojisi hakkında eğitim alıp almadığı… Ders vereceği konu hakkında eğitimi var mı, daha önce suç işlemiş mi, çocuk istismarı ya da şiddet gibi bir geçmişi var mı? Bu sorular hiç sorulmamış. Üstelik bu insanlara; “Gel, burada istediğin dersi verebilirsin. Derste istediğin şeyi anlatabilirsin. Çocukların haklarını ihlal edip etmediğini sorgulamayız. Hatta derse çıplak gelebilir ya da çocukları birbirleri ile yorulana kadar kavga ettirebilirsin. Çocukları kendi amaçların için kullanabilir, kaçırabilirsin bile…” deniyor bu okulda. Ama okula herkes öğretmen olarak başvurabildiği için çok harika öğretmenler de var. Onlar o kadar iyi dersler veriyor ki; onların dersini alan çocuklar hayatta çok başarılı oluyor. Ve çocuğa “git bu okula istediğin derse gir!” diyorsunuz.
Gözünüzde canlandırabildiniz mi? İşte İnternet de böyle bir şey olarak görülebilir. Bu nedenle İnternet çok tehlikeli olabilir. Yani İnternet, özgür, özgür olduğu için her türlü harika fikre açık ama bir o kadar da tehlikeli.
İnternet’in tehlikeleri nelerdir?
Giriş cümlemde anlattığım gibi İnternet devasa bir veri ağı. Sadece arama kutucuğundan ibaret değil. Sosyal medyası, sosyal ağları, video siteleri, bloglar, porno siteleri, alışveriş siteleri, her şeyiyle büyük bir ağ. Aşağıda tehlikeleri konulara göre sınıflamaya çalışacağım:
- Uygunsuz (zararlı) içerik: İster yetişkin için olsun ister çocuk için, İnternet’teki en önemli tehlikelerin başında uygunsuz içerik gelir. Konumuz çocuklar olduğu için uygunsuz içeriği; çocuğun yaşına uygun olmayan ve yaşla ilgisi olmayıp (bomba yapımı gibi) hiç karşılaşılmaması gereken içerikler olarak tanımlayabiliriz. Uygunsuz içeriği sadece görsel olarak düşünmeyin, şiddet içeren bir bilgisayar oyunu veya onun yanında izlenen haber programları da gayet uygunsuz içeriktir.
- Gizlilik: İnternet’te en büyük tehlikelerden biri de gizliliğin (mahremiyetin) açığa çıkmasıdır. Uygulamaların ya da sitelerin, üye olmamız için bizden aldığı kişisel verilerimizin açığa çıkması gizlilik ihlalidir. Bir kere açığa çıkan kişisel bilgilerimizi tekrar gizlemek imkansızdır.
- Kimlik hırsızlığı: Bir başka tehlike de çocuğun hesabının çalınması ve kimlik bilgilerinin başkası tarafından ele geçirilmesidir. Bu sayede kimlik bilgilerini çalan kişi, çocuğunuzmuş gibi paylaşımlar yaparak çocuğa zarar verebilir.
- Gözetleme, mahrem fotoğraf ve videoların çalınması: Çocuğun bilgisayarının ele geçirilerek, kamerası ile gizlice gözetlenmesi ve kişisel (mahrem sayılabilecek) video ve fotoğraflarının ele geçirilmesidir. Ele geçirilen bu materyaller kötü amaçlara alet edilebilir.
- Pedofili ve tacizcilerin hedefi haline gelmek: Çocukların sosyal medya hesaplarının pedofili ve çocuk tacizcilerinin hedefi haline gelmesi. Bu çocuğun sosyal medya hesaplarını doğru kullanamaması sonucuna meydana gelir.
- Siber zorbalık ve Stalking: Çocuk siber zorbalığa uğrayabilir ya da yakasından düşmeyen biri tarafından sürekli taciz edilebilir. Bunun sonucunda çocuk içine kapanır ve depresyona girebilir.
- Kötü amaçlı yazılımlar, virüsler ve güvenlik açıkları: Bu yazılımlar bilgisayarınızı ele geçirmek üzere tasarlanmış kötü amaçlı program parçacıklarıdır. Bir kez ele geçirildiğinizde banka hesaplarınızdan tutun, çok kritik dosyalarınıza kadar her şey gidebilir.
Peki çocuğumuzu bu tehlikelerden nasıl koruyabiliriz?
Şu ana kadar İnternet’i, neden tehlikeli olabileceğini ve tehlikelerin neler olduğunu anlattık. Şimdi size bir soru sormak istiyorum: Çocuğunuz 16 yaşına geldiğinde, “artık yaşı tutuyor” diye düşünüp, ona hiç bir eğitim vermeden arabanızı verir miydiniz? Vermezdiniz! değil mi?
Çocuğunuzu İnternet’in tehlikelerinden korumak istiyorsanız, İnternet’i ilk kullanmaya başladığı andan itibaren ona öğretmelisiniz! Ve bu eğitimin, yaşı ilerledikçe, kullandığı uygulamalar, girdiği platformlar, üye olduğu hesaplar değiştikçe, bu değişimi ve gelişimi takip edecek şekilde hiç bitmemesi gerekir.
Bu eğitimi vermek için kendinize güvenin. Yukarıda anlattığım tehlikelerin bir tanesiyle bile nasıl başa çıkacağınızı bilmiyor olabilirsiniz. Bu çok doğal. Ancak bu tehlikeler hem sizi hem de çocuğunuzun gelişimini yakından ilgilendiriyor. Bu nedenle hemen işe koyulun ve konuları öğrenmekle başlayın. Konuları öğrendikçe hem kendinize güveniniz artacak hem de nasıl korunacağınız hakkında bilginiz artacaktır. Konuları çocuğunuzla birlikte araştırıp öğrenmeniz katmerli iyi olur. Böylece çocuk kendiliğinden “neden” sorusunun cevabını bulmuş olacaktır.
Yasaklamak işe yarar mı?
“İnternet çok tehlikeli o zaman yasaklayalım!” Bu sizce işe yarar mı? Anne Frank “Artık bir şey yapmaya cesaret edemiyorum, çünkü yasak olmasından korkuyorum.” demiş. Bir şeyi yasaklarsak çocuk, ya daha fazla merak edip gizlice yapar ya da başka şeyleri de keşfetmekten korkar hale gelir. Bu nedenle yasaklamak bir işe yaramaz.
Çocuğunuzla birlikte araştırın, hem zararları hem faydaları üzerinde birlikte tartışın. O zaman göreceksiniz ki sizden daha iyi bir kullanıcı olur. Bunu alışkanlık haline getirdiğinizde artık gözünüz arkada kalmaz. İşte İnternet böyle güvenli hale getirilir…
Orhan Toker 